Karabasan Nedir?
Karabasan (asıl adı uyku felci), uyku başlangıcında ya da uyanma sürecinde bireyin tüm vücudunun ya da vücudunun bir kısmını bir varlık tarafından ele geçirildiği algısıdır. Bu algıya bazen, bireyin yaşadığı kültüre bağlı olarak çeşitli görsel, işitsel ya da dokunsal halüsinasyonlar eşlik eder. Uyku felci sırasında bir cücenin fısıldıyormuş gibi algılanması görsel ve işitsel, tüm vücudu kıllarla kaplı bir varlığın, bireyin bedeninin üzerine çökmüş ya da boğazını sıkıyormuş gibi algılanması görsel ve dokunsal halisünasyonlara örnek olarak verilebilir…Amerikan Psikiyatri Birliği Tanı Ölçütlerine göre karabasan (uyku felci) uyanıklık durumu ve uyku arasındaki geçiş sırasında istemli hareketler yapamama şeklinde tanımlanır. Bu durum uykunun başlangıcında ya da uyanma anıyla birlikte ortaya çıkabilir. Bu belirtilere genellikle yoğun kaygı ya da bazı durumlarda ölüm korkusu eşlik eder. Toplumumuzda “karabasan” olarak adlandırılan bu olgu, temelde belli bir nörofizyolojik kökene, halüsinasyonların varlığıysa dolaylı olarak psikolojik bir nedene bağlıdır.
Siz uykuya daldıktan sonra, belli başlı zihinsel faaliyetlerle birlikte beden ve dolayısıyla kaslarınız da uykuya dalmaktadır. Bedeninizin de zihniniz gibi uyku haline girmesinin nedeni, rüya gördüğünüz sırada yaptığınız bedensel hareketleri gerçekte de (uyku sırasında) yapmamanız içindir. Uykunun bazı evrelerindeyse, zihinsel olarak uyanırken, yani uyanıklık bilincine erişirken, beden ve kaslarınız ya da kaslarınızın bir bölümü kullanılabilir duruma geçemez. Bu sırada bedeninizi hareket ettiremediğinizden kaygıya kapılır ve bunu size bir başka varlık yapıyor sanabilirsiniz.
Stres, uyku düzensizlikleri, bazı yatış pozisyonları, hatalı beslenme gibi etkenlerin neden olduğu belirlenen uyku felci sürecinde birey, olan biteni keşfettiğinizde bu sıkıntı veren durumu her yaşadığınızda kaygınızı kontrol edebilirsiniz. Yapmanız gereken, paniğe kapılmadan kendinizi rahatlatacağına inandığınız zihinsel faaliyetleri gerçekleştirmek ve biraz sabırla beklemek olacaktır. Tabii, bu her zaman kolay olmayabilir… Kendi baş etme mekanizmalarınızla üstesinden gelemiyorsanız, mutlaka bir uzmana başvurun.
Psiyazar Evren HOŞRİK
Kaynak: Amerikan Psikiyatri Birliği (1994) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Dördüncü Baskı (DSM-IV) (Çev. ed.: E Köroğlu) Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
Fotoğraf: Scott Robinson “Nightmare”